Lublin, 27 lipca 2005 r.

RIO- II-60/9/2005

Pani Teresa Nizioł

Kierownik

Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej

w Izbicy z siedzibą w Tarnogórze

Pan Karol Jerzy Babiarz

Wójt Gminy Izbica

Szanowni Państwo,

W dniach od 4 do 11 maja 2005 r. inspektorzy Regionalnej Izby Obrachunkowej w Lublinie – Monika Rycerz i Anna Smalec - przeprowadzili kontrolę gospodarki finansowej Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Izbicy z siedzibą w Tarnogórze. Protokół podpisano 24 maja 2005 roku.

Stwierdzone w toku kontroli nieprawidłowości dotyczą przede wszystkim niezgodnego z przepisami ustawy o rachunkowości prowadzenia ksiąg rachunkowych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Z ustaleń kontroli wynika, że księgi rachunkowe GOPS-u były prowadzone nierzetelnie, ponieważ ewidencją księgową nie objęto operacji gospodarczych dotyczących prowadzenia stołówki, a także operacji związanych z realizacją zadań w zakresie funkcjonowania Środowiskowego Domu Rolnika w Tarnogórze. Wyniki kontroli wskazują, że zrealizowane przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej dochody – z tytułu opłat za pobyt w Środowiskowym Domu Rolnika i z tytułu opłat za korzystanie z posiłków ze stołówki - nie były odprowadzane do budżetu gminy, ponieważ dochody te przeznaczano bezpośrednio na bieżące funkcjonowanie Środowiskowego Domu Rolnika i prowadzenie stołówki.

Poniżej podaję stwierdzone nieprawidłowości i uchybienia oraz wnioski co do sposobu ich wyeliminowania, stosownie do przepisów art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (Dz. U. z 2001 r. nr 55, poz. 577 z późn. zm.):

1. Realizowanie - w ramach Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej - zadań związanych z prowadzeniem Środowiskowego Domu Rolnika (na podstawie postanowień § 4 ust. 2 pkt 6 Statutu Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, stanowiącego załącznik do uchwały Nr XXII/140/2004 Rady Gminy Izbica z 22 września 2004 r. w sprawie uchwalenia Statutu Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Izbicy z siedzibą w Tarnogórze), który funkcjonuje na zasadach podobnych do domu pomocy społecznej (z protokołu kontroli wynika, że Środowiskowy Dom Rolnika zorganizowany jest w odrębnym budynku komunalnym o powierzchni 247,30m2, w którym prowadzona jest stołówka, głównie w celu zapewnienia całodobowego wyżywienia osobom przebywającym w Środowiskowym Domu Rolnika; pobyt w „Domu” jest całodobowy, ciągły, tzn. osoby przebywające w budynku faktycznie w nim zamieszkują). Środowiskowy Dom Rolnika nie został wpisany do rejestru domów pomocy społecznej, prowadzonego przez wojewodę.

Uregulować w sposób formalny funkcjonowanie Środowiskowego Domu Rolnika w Izbicy z siedzibą w Tarnogórze, wybierając jedną z form określonych w przepisach ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 z późn. zm.), przez utworzenie na bazie Środowiskowego Domu Rolnika domu pomocy społecznej, po spełnieniu warunków określonych w przepisach art. 57 ustawy o pomocy społecznej w związku z przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie domów pomocy społecznej (Dz. U. Nr 82, poz. 929 z późn. zm.), pamiętając że pobyt i usługi w domu pomocy społecznej są formą świadczenia niepieniężnego (art. 36 pkt 2 lit. „o” ustawy).

W przypadku niespełnienia wymogów formalnych utworzenia domu pomocy społecznej albo braku środków na świadczenie usług zgodnie ze standardem usług świadczonych w domu pomocy społecznej, wybrać inną formę organizacyjną pomocy społecznej, np.: ośrodek wsparcia, pamiętając że ośrodek wsparcia jest jednostką organizacyjną dziennego pobytu, w którym mogą być prowadzone miejsca całodobowe okresowego pobytu, zgodnie z art. 51 ust. 2 i 3 w związku z art. 6 pkt 5 ustawy o pomocy społecznej. Stosownie do przepisów z art. 51 ust. 4 ośrodkiem wsparcia jest środowiskowy dom samopomocy.

Można też zastosować jedną z form świadczenia niepieniężnego (art. 36 pkt 2 ustawy), np. mieszkanie chronione (art. 36 pkt 2 lit. „n” ustawy o pomocy społecznej), które może być prowadzone przez każdą jednostkę organizacyjną pomocy społecznej (art. 53 ustawy o pomocy społecznej).

Zasady odpłatności za pobyt w ośrodku wsparcia i mieszkaniu chronionym regulują przepisy art. 97 cytowanej ustawy, przy czym rada gminy w drodze uchwały określa organizację oraz szczegółowe zasady ponoszenia odpłatności za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach chronionych. Przyznanie świadczeń z pomocy społecznej następuje w drodze decyzji administracyjnej, zgodnie z art. 106 ustawy o pomocy społecznej. Prowadzenie i zapewnienie miejsc w mieszkaniach chronionych, prowadzenie i zapewnienie miejsc w ośrodku wsparcia i domach pomocy społecznej o zasięgu gminnym jest zadaniem własnym gminy (art. 17 ust. 1 pkt 12 i ust. 2 pkt 3 ustawy ).

Niepodjęcie skutecznych działań w powyższym zakresie skutkuje tym, że osoby fizyczne zajmujące pomieszczenia w budynku komunalnym faktycznie zajmują te pomieszczenia bez tytułu prawnego. Z kolei brak jasnego sprecyzowania formy pomocy społecznej świadczonej tym osobom stwarza zagrożenie, że osoby wymagające opieki z powodu wieku, choroby, niepełnosprawności nie będą miały zapewnionych usług bytowych i opiekuńczych na poziomie obowiązujących standardów – str. 1-3 protokołu

2. Naruszenie zasady rzetelnego prowadzenia ksiąg rachunkowych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Izbicy z siedzibą w Tarnogórze, przez nieobjęcie ewidencją księgową (syntetyczną i analityczną) operacji gospodarczych dotyczących:

- wykonywania zadań związanych z funkcjonowaniem Środowiskowego Domu Rolnika w Tarnogórze, związanych z pobieraniem opłat za pobyt w Środowiskowym Domu Rolnika i z bieżącym funkcjonowaniem tego domu,

- zakupu artykułów spożywczych do stołówki i zużycia tych artykułów oraz przyjmowania wpłat za posiłki.

Księgi rachunkowe Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Izbicy z siedzibą w Tarnogórze prowadzić rzetelnie, tak aby dokonane w nich zapisy odzwierciedlały stan rzeczywisty, stosownie do przepisów art. 24 ust. 2 w związku z art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn. zm.). W tym celu objąć ewidencją księgową wszystkie operacje gospodarcze związane z funkcjonowaniem Środowiskowego Domu Rolnika w Tarnogórze, w tym dotyczące pobierania opłat za pobyt w Środowiskowym Domu Rolnika i bieżącego funkcjonowania tego Domu, a także dotyczące prowadzenia stołówki, w tym: operacje przyjęcia wpłat za obiady, zakupu i zużycia artykułów spożywczych – str. 8 - 10 protokołu.

W związku z ujawnieniem – w trakcie kontroli RIO – nieobjęcia ewidencją księgową Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej operacji gospodarczych związanych z prowadzeniem Środowiskowego Domu Rolnika i stołówki, w tym dochodów wpływających na wyodrębniony rachunek Środowiskowego Domu Rolnika i wydatków realizowanych z tego rachunku, zobowiązuję wójta gminy do podjęcia natychmiastowych działań, mających na celu rozliczenie działalności Środowiskowego Domu Rolnika i stołówki za lata co najmniej 2003 – 2005, mając na uwadze przepisy art. 127 ust. 1 ustawy o finansach publicznych, w myśl których jednostki samorządu terytorialnego sprawuje ogólny nadzór nad realizacją dochodów i wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Umożliwi to ustalenie rzeczywistej kwoty dochodów i wydatków ponoszonych na Środowiskowy Dom Rolnika i stołówkę oraz ewentualnych należności i zobowiązań oraz wprowadzenie tego stanu do ksiąg rachunkowych.

Po zakończeniu tych czynności proszę wójta gminy o poinformowanie mnie o zakończeniu tych czynności oraz ich wynikach. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości noszących znamiona czynów karalnych – poinformować o tym właściwe organy – str. 1-14 protokołu.

3. Nieobjęcie planem finansowym Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej zadań związanych z funkcjonowaniem Środowiskowego Domu Rolnika po stronie dochodów i wydatków (w planie finansowym Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, po stronie dochodów i wydatków, należało ująć zadania związane z funkcjonowaniem Środowiskowego Domu Rolnika w Tarnogórze, ponieważ zadania te zostały przypisane do realizacji Gminnemu Ośrodkowi Pomocy Społecznej, stosownie do postanowień § 4 ust. 2 pkt 6 Statutu Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej).

W planie finansowym Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej ujmować dochody i wydatki realizowane przez GOPS, w związku z przepisami art. 18 ust. 6 i art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2003 r. Nr 15, poz. 148 z późn. zm.), w tym po stronie dochodów ujmować wpływy z tytułu świadczonych usług opiekuńczych. Świadczenie usług opiekuńczych stanowi zadanie własne gminy o charakterze obowiązkowym (art. 17 ust.1 pkt 11 ustawy o pomocy społecznej), a więc dochody z tego tytułu są dochodami budżetu gminy i należy je przekazać na rachunek budżetu gminy.

Ponadto, w przypadku świadczenia specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi, które to zadanie należy – zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej – do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej realizowanych przez gminę, sporządzać plan finansowy dla tych zadań, stosownie do przepisów § 5 ust. 2 cytowanego wyżej rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 10 listopada 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad, trybu i terminów opracowywania planów finansowych zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego ustawami oraz przekazywania jednostkom samorządu terytorialnego dotacji celowych na realizację tych zadań (Dz. U. 100, poz. 1077 z późn. zm.). Środki na realizację i obsługę tego zadania zapewnia budżet państwa (art. 18 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej); opłaty za specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi, stanowią dochód budżetu państwa, zgodnie z przepisami § 7 ust. 1 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad, trybu i terminów opracowywania planów finansowych zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego ustawami oraz przekazywania jednostkom samorządu terytorialnego dotacji celowych na realizację tych zadań.– str. 2 protokołu

4. Przeznaczenie dochodów - zrealizowanych przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w ramach wykonywania zadań związanych z funkcjonowaniem Środowiskowego Domu Rolnika z tytułu odpłatności za pobyt w Środowiskowym Domu Rolnika i za posiłki, wydawane w stołówce - na wydatki związane z bieżącym funkcjonowaniem tego Domu (w tym m. in. zakup artykułów żywnościowych, leków, ubrań).

Przestrzegać zasady pokrywania wydatków jednostki budżetowej bezpośrednio z budżetu oraz odprowadzania zrealizowanych dochodów na rachunek budżetu gminy, zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy o finansach publicznych. Jednostki budżetowe nie mogą przeznaczać uzyskanych dochodów na wydatki ponoszone w tej jednostce.

Dochody i ponoszone wydatki związane z prowadzeniem stołówki powinny być objęte planem finansowym Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. W takiej sytuacji zrealizowane dochody z tytułu wpłat za posiłki należy odprowadzać do budżetu gminy, a wydatki na stołówkę powinny być w całości finansowane z budżetu gminy, stosownie do przepisów art. 18 ust. 1 ustawy o finansach publicznych, chyba że Rada Gminy podejmie na podstawie art. 18a ust. 4 tej ustawy, uchwałę o utworzeniu wydzielonego rachunku dochodów własnych w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej, w której wskaże źródła dochodów i ich przeznaczenie. W takiej sytuacji kierownik GOPS-u będzie zobowiązany do opracowywania planu finansowego dochodów własnych i wydatków nimi finansowanych na okres, w którym dochody te będą wydatkowane, stosownie do przepisów § 8 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 26 stycznia 2005 r. w sprawie gospodarki finansowej jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych oraz zasad i terminów rocznych rozliczeń i wpłat do budżetu (Dz. U. nr 23, poz. 190) – str. 7, 10 protokołu.

5. Ustalanie w 2004 r. odpłatności za pobyt w Środowiskowym Domu Rolnika w wysokości 100% dochodu mieszkańca Środowiskowego Domu Rolnika, na podstawie uchwały Nr 44/91 Zarządu Gminy w Izbicy z 19 czerwca 1991 r. w sprawie ustalenia opłat za pobyt w Środowiskowym Domu Rolnika w Izbicy z siedzibą w Tarnogórze, której postanowienia § 1 ust. 2 są niezgodne z przepisami ustawy o pomocy społecznej.

W przypadku utworzenia domu pomocy społecznej, opłaty za pobyt w Środowiskowym Domu Rolnika ustalać zgodnie z przepisami art. 61 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej. Przepisy tej ustawy przewidują maksymalną wysokość odpłatności, tj. nie więcej niż 70% dochodu mieszkańca domu – str. 4 – 6 protokołu.

6. Przyznanie przez kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej nieodpłatnych świadczeń w postaci usług opiekuńczych, niezależnie od wielkości osiągniętego dochodu na osobę, co narusza zasady określone w uchwale Rady Gminy w Izbicy Nr XII/116/99 z 29 grudnia 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad przyznawania usług opiekuńczych, specjalistycznych usług opiekuńczych, ustalenia odpłatności, częściowego lub całkowitego zwolnienia z tych opłat oraz trybu ich pobierania (w postanowieniach § 2 uchwały wskazano, że „usługi opiekuńcze przysługują nieodpłatnie, jeżeli dochód netto na osobę w rodzinie nie przekracza miesięcznie kwoty – 348 zł, w przypadku zaś osoby samotnej – 384 zł”. Innych zwolnień uchwała Rady Gminy nie wprowadziła).

Przyznając, stosowną decyzją, świadczenie w postaci usług opiekuńczych, określać odpłatność za te usługi w wysokości zgodnej z zasadami określonymi w uchwale Rady Gminy w Izbicy Nr XII/116/99 z 29 grudnia 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad przyznawania usług opiekuńczych, specjalistycznych usług opiekuńczych, ustalenia odpłatności, częściowego lub całkowitego zwolnienia z tych opłat oraz trybu ich pobierania.

Ponadto opracować projekt zmian do uchwały Rady Gminy w Izbicy Nr XII/116/99 z 29 grudnia 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad przyznawania usług opiekuńczych, specjalistycznych usług opiekuńczych, ustalenia odpłatności, częściowego lub całkowitego zwolnienia z tych opłat oraz trybu ich pobierania, w zakresie uaktualnienia (podwyższenia) górnej granicy dochodów na osobę albo sposobu postępowania w przypadku gdy maksymalna wysokość dochodów na osobę przy określania wysokości odpłatności za usługi opiekuńcze zostanie przekroczona – str. 4 - 6 protokołu.

7. Nieopracowanie przez kierownika GOPS procedur kontroli, dotyczących sposobu kalkulacji wysokości przeciętnego kosztu wytworzenia posiłku.

Opracować, w formie pisemnej, procedury kontroli finansowej w zakresie gromadzenia i rozdysponowywania środków publicznych, w których wskazać sposób ustalania wysokości przeciętnego kosztu wytworzenia posiłku, celem zapewnienia funkcjonowania kontroli finansowej w zakresie dokonywania wydatków ze środków publicznych w tych jednostkach organizacyjnych, o której mowa w przepisach art. 35a ust. 3 ustawy o finansach publicznych.

– str. 8 protokołu

8. Wypłacenie w 2004 r. pracownikom Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej świadczeń pieniężnych za „dodatkowe dyżury”, „dodatkowe godziny pracy”, „za dyżury nocne” na łączną kwotę 7.160 zł - bez potrącenia, odprowadzenia i opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne i zaliczek na podatek dochodowy. (z wyjaśnień kierownika GOPS-u wynika, że kwoty wypłacono tytułem „gratyfikacji ze środków zgromadzonych na rachunku bankowym Środowiskowego Domu Rolnika” za nocne dyżury pracowników w Środowiskowym Domu Rolnika, ponieważ świadczenie pracy w nocy nie wynikało z treści umowy o pracę zawartej z tymi pracownikami).

Przestrzegać obowiązku naliczania i przekazywania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składek na ubezpieczenia społeczne w związku z uzyskanymi przez pracownika przychodami w zakładzie pracy. Stosownie do przepisów art. 18 ust. 1 w związku z art. 4 ust. 2 pkt 9 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.), podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód pracownika w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.). Przychodem ze stosunku pracy są wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, stosownie do przepisów art. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, co oznacza, że wypłacone pracownikom GOPS-u świadczenia pieniężne za dodatkowe dyżury, dyżury nocne, dodatkowe godziny pracy - stanowią przychód podatnika.

Przestrzegać obowiązku opodatkowania podatkiem dochodowym dochodów z wszystkich źródeł przychodów, zgodnie z przepisami art. 9 ust. 1a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – str. 11, 12 protokołu.

Jeżeli uważa Pani, że wśród wniosków zawartych w tym wystąpieniu są takie, które naruszają prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, przysługuje Pani – zgodnie z art. 9 ust. 3 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych – prawo zgłoszenia zastrzeżeń do Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Lublinie w ciągu 14 dni od otrzymania wystąpienia pokontrolnego.

Stosownie do przepisu art. 9 ust. 3 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych, sprawozdania z jego realizacji oczekuję – w formie pisemnej i elektronicznej (plik w formacie Microsoft Word (*.doc) lub Rich Text Format (*.rtf) na adres wkgf@lublin.rio.gov.pl lub na dyskietce) – w terminie 30 dni od daty doręczenia Pani tego wystąpienia.

Marek Poniatowski

Do wiadomości

Rada Gminy w Izbicy